Νευροπειστήμη και παιδαγωγική

Τελευταία διαβάζουμε όλο και περισσότερο μελέτες που εμπλέκουν τις νευροεπιστήμες με την παιδαγωγική διαδικασία υποστηρίζοντας την Μοντεσοριανή παιδαγωγική.

Ο πρόεδρος της Αμερικάνικής Παιδιατρικής Νευροψυχολογίας, Steve Huges λέει ότι η Μοντεσοριανή μέθοδος είναι η καλύτερη μέθοδος μάθησης με βάση την ανάπτυξη του ανθρώπινου εγκεφάλου καταλήγοντας σε αυτό το συμπέρασμα αφού μελέτησε τα οφέλη που έχει η εκπαίδευση Μοντεσσόρι στην νευρολογική ανάπτυξη των μαθητών.

Βασικό χαρακτηριστικό της μεθόδου είναι ότι τα παιδιά αναπτύσσονται ελύθερα σύμφωνα με τις ευαίσθητες περιόδους και τα στάδια της ανάπτυξης τους , τα οποία οι παιδαγωγοί παρατηρούμε προσεκτικά. Οι νευροεπιστήμες υποστηρίζουν τα βασικά αυτά χαρακτηριστικά της μεθόδου και τον τρόπο που οι παιδαγωγοί εργάζονται με τα παιδιά καταλήγοντας ότι Μοντεσσοριανή παιδαγωγική ενισχύει όλες τις λειτουργίες του εγκεφάλου που στηρίζουν την γνωστική ανάπτυξη.

Τι είναι όμως  η νευροεπιστήμη; Είναι μια επιστήμη που μελετά τον ανθρώπινο εγκέφαλο.

Στον τομέα της εκπαίδευση η νευροεπιστήμη είναι μια επιστήμη που μελετά πως μαθαίνει ένας εγκέφαλος. Την χρησιμοποιούμε λοιπόν ως βασικό εργαλείο για την κατανόηση και την γνώση των μηχανισμών μάθησης.

Μέσα από τις νευροπειστημονικές μελέτες αναζητούμε τους καθοριστικούς παράγοντες που χρειάζονται για να μάθει αποτελεσματικά ο εγκέφαλος των παιδιών και μετά αναζητούμε τρόπους για να τους εφαρμώσουμε στην εκπαιδευτική διαδικασία.

Και ποιες είναι αυτές οι επιστημονικές ανακαλύψεις και οι λόγοι που η νευροεπιστήμη υποστηρίζει την Μοντεσσοριανή παιδαγωγική;

1. Το χέρι ως όργανο του εγκεφάλου

Οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι η χρήση των χεριών αυξάνει την νευρολογική ανάπτυξη . Τα χέρια αποτελούν την κύρια είσοδο πληροφοριών στον εγκέφαλο . Επομένως παίζουν θεμελιώδη και καθοριστικό ρόλο στην μάθηση.

Τα αισθητηριακά ερεθίσματα που προσλαμβάνουν τα παιδιά στα Πρωτοβαδίσματα είναι ποιοτικά και ζωτικής σημασίας για την μάθηση και την νευρολογική τους ανάπτυξη. Είναι αυστηρά επιλεγμένα βάση μιας επιστημονικής παιδαγωγικής μεθόδου και μέσα από την ελεύθερη αλληλεπίδραση και τον πειραματισμό με το χέρι τα παιδιά κάνουν στην πιο ευαίσθητη ηλικία  τους, το πρώτο και πιο σημαντικό βήμα για την ενίσχυση της μαθησιακής διαδικασίας.

«Με τα χέρια ο άνθρωπος συλλαμβάνει το περιβάλλον του. Είναι τα εργαλεία εκτέλεσης της νοημοσύνης. Τα χέρια είναι δημιουργικά, μπορούν να παράγουν πράγματα. Τα αισθητήρια όργανα και η ικανότητα συντονισμού αναπτύσσονται μέσω χειροκίνητων δραστηριοτήτων ». Μαρία Μοντεσόρι

2. Ευαίσθητες περίοδοι

Η Maria Montessori, μέσω της παρατήρησης, διαπίστωσε ότι τα παιδιά περνούν από περιόδους ανάπτυξης. Τα ίδια αυτά καθοριστικά στάδια νευρολογικής ανάπτυξης προσδιόρισαν και οι νευροεπιστήμονες.

Με άλλα λόγια, γνωρίζοντας τις ευαίσθητες περιόδους στις οποίες βρίσκεται το παιδί, μπορούμε να διεγείρουμε το μυαλό του προσφέροντας τις κατάλληλες δραστηριότητες. Οι ευαίσθητες περίοδοι ονομάζονται επίσης «παράθυρα ευκαιριών» μιας και προσφέρουν μοναδικές ευκαιρίες ανάπτυξης του ανθρώπινου εγκεφάλου.

3.Τα νευρωνικά δίκτυα

Έχει αποδειχτεί ότι η οργάνωση του εγκεφάλου και ο τρόπος λειτουργίας του οφείλονται σε διαφορετικές περιοχές που συνδέονται μεταξύ τους μέσω νευρωνικών δικτύων.

Αυτά τα νευρωνικά δίκτυα αναπτύσσονται μόνο μέσω της εμπειρίας.

Η μάθηση στην μοντεσσοριανή παιδαγωγική αποκτάται μέσω της επανάληψης των αισθητηριακών δραστηριοτήτων . Επειδή είναι μια φυσική τάση του παιδιού στο ηλικιακό στάδιο των 0 έως 6 ετών

4. Οι καθρευτικοί νευρώνες.

Οι καθρευτικοί νευρώνες ενεργοποιούνται όταν εκτελούμε μια δραστηριότητα ή όταν παρατηρούμε κάποιον άλλον να εκτελεί αυτή την δραστηριότητα. Οι καθρεπτικοί νευρώνες αποτελούν μια εξαιρετική βάση για την μάθηση και βοηθούν στην απορρόφηση πληροφοριών από το περιβάλλον μέσω των αισθήσεων.

Αυτά τα επιστημονικά στοιχεία έχουν ήδη ανακαλυφθεί από τη María Montessori μέσω της παρατήρησης.

Η María Montessori ήταν η πρώτη που όρισε το ηλικιακό στάδιο από 0 έως 6 ετών ως το στάδιο του “αφομοιωτικού νου”.  Σε αυτές της ηλικίες ανακάλυψε ότι το παιδί απορροφά πληροφορίες από το περιβάλλον και μαθαίνει μέσω της παρατήρησης.

Τα μοντεσσοριανά περιβάλλοντα με τις μεικτές ηλικιακές ομάδες επιτρέπουν την μάθηση μέσω της μίμησης και της παρατήρησης. Όλα τα παιδαγωγικά υλικά παρουσιάζονται στα παιδιά από τον παιδαγωγό και στην συνέχεια οι μαθητές εργάζονται και μαθαίνουν μέσω της επανάληψης και της δικής τους δραστηριότητας.

5.Οι εκτελεστικές λειτουργίες του εγκεφάλου.

 Οι εκτελεστικές λειτουργίες του εγκεφάλου , είναι οι ικανότητες που είναι επιφορτισμένες με την συνειδητή, αποτελεσματική και εθελοντική επίλυση των προβλημάτων που παρουσιάζονται στο άτομο. Οι μελέτες δείχνουν ότι αυτές οι δεξιότητες είναι απαραίτητες για την κοινωνική και συναισθηματική γνωστική μάθηση.

Η γνωστική ευελιξία: είναι η λειτουργία που μας επιτρέπει να προσαρμοζόμαστε στις αλλαγές του περιβάλλοντος και ενεργοποιεί τη δημιουργική σκέψη για την επίλυση ενός προβλήματος.

 Ο Ανασταλτικός έλεγχος: είναι η ικανότητα εστίασης σε μια εργασία παρά τους περισπασμούς (η συγκέντρωση), η συνέχισή της ώστε να την ολοκληρώσει (η πειθαρχία) και η αντίσταση στις παρορμήσεις (η αλλιώς αυτοέλεγχος).

Η εργασία μνήμης : Η ικανότητα να διατηρεί ο εγκέφαλος πληροφορίες για να δουλεύει, να συνδυάζει  ιδέες και να λαμβάνει αποφάσεις. Ονομάζεται επίσης και λειτουργική μνήμη.

Σε ένα μοντεσσοριανό περιβάλλον , όλες αυτές οι δεξιότητες αναπτύσσονται μέσω της χρήσης των παιδαγωγικών υλικών, μέσα από τους κανόνες και τα όρια,   και την ελεύθερη επιλογή εργασίας από το παιδί.

Αφού τα ευρήματα της νευροεπιστήμης είναι τόσο συμβατά και υποστηρίζουν την Μοντεσσοριανή παιδαγωγική , η επιλογή μιας εκπαιδευτικής διαδικασίας μέσω αυτής της παιδαγωγικής θα έχει εξαιρετικά αποτελέσματα σε κάθε μαθητή.

Στα Πρωτοβαδίσματα εγγυόμαστε στοργή, σεβασμό στους ατομικούς ρυθμούς, στα στάδια ανάπτυξης και στις ευαίσθητες περιόδους των βρεφών και των παιδιών , παρέχοντας ένα επιστημονικά δομημένο περιβάλλον αυστηρά προσαρμοσμένο στις ανάγκες τους.

Εκπαιδεύουμε χωρίς επιβολές, σεβόμενοι την πραγματική περιέργεια του μαθητή που θέλουμε να είναι ο αυθεντικός πρωταγωνιστής της μάθησης του.

Παπαδοπούλου Μαρία

Μοντεσσοριανή παιδαγωγός (Α.Μ.Ι)